Działania z zakresu polityki strukturalnej są realizowane w szczególności w drodze wspierania środkami Wspólnoty i państw członkowskich inwestycji w gospodarstwach rolnych. W przeciwieństwie do polityki rynkowej, przynoszącej krótkookresowe efekty, polityka rozwoju obszarów wiejskich jest nastawiona na uzyskanie efektów długookresowych.[1]
Głównym bodźcem do pobudzenia polityki strukturalnej był wspomniany już plan Mansholta, który uzasadniał konieczność przeprowadzenia zmian w rolnictwie: zmniejszenia ludności pracującej w rolnictwie, poprawę życia ludności wiejskiej, zwiększenie dochodów, a przede wszystkim zintegrowanie rolnictwa z pozostałymi działami gospodarki. Wszystkie te cele były niemożliwe bez przeprowadzenia radykalnych zmian strukturalnych w rolnictwie.[2]
Wspólną politykę strukturalną zaczęto realizować w 1972 roku. W tym okresie Rada przyjęła trzy dyrektywy[3], które dotyczyły modernizacji i restrukturyzacji gospodarstw rolnych, a w 1975 roku Rada przyjęła dyrektywę[4] dotyczącą rolnictwa w regionach górskich i w niektórych strefach o niekorzystnych warunkach naturalnych. Przełomem jednak był rok 1999, w którym politykę strukturalną poddano reformie, przekształcając ją w politykę rozwoju obszarów wiejskich. Do najważniejszych działań z zakresu tej polityki należało: wsparcie rolnictwa w regionach o niekorzystnych warunkach gospodarczych, system wcześniejszych emerytur, programy środowiskowe, zalesianie użytków rolnych, wsparcie inwestycji w leśnictwie, wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych, pomoc dla młodych rolników, wsparcie szkoleń zawodowych, rozwój przetwórstwa i handlu rolnego oraz
wspomaganie przemian strukturalnych i wiejskich. Charakterystykę poszczególnych instrumentów polityki rozwoju obszarów wiejskich przedstawia poniższa tabela ( tab.3):[5]
Tabela 3.Charakterystyka instrumentów polityki rozwoju obszarów wiejskich.
| Instrumenty | Cel | Forma | Warunki wsparcia |
| Wsparcie
rolnictwa w regionach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. |
Prowadzenie działalności
gospodarczej, powstrzymanie od wyludnienia się niektórych obszarów |
Wsparcie kształtuje się od 25200 euro na ha i zależy od
sytuacji regionów i celów jego rozwoju, skali utrudnień naturalnych działalności rolniczej oraz od struktury ekonomicznej gospodarstw. |
Przestrzeganie ochrony
środowiska oraz zakaz stosowania niektórych nawozów sztucznych. |
| Programy
środowiskowe. |
Prowadzenie
gospodarowania zgodnie z wymogami ochrony środowiska a tym samym zachowanie naturalnego krajobrazu. |
Roczna kwota pomocy na 1ha
wynosi 600 euro w przypadku upraw rocznych, 900 euro w przypadku upraw wieloletnich i 450 euro dla pozostałych form użytkowania ziemi. |
Kontrakt zobowiązujący
do prowadzenia działań zgodnie z zasadami ochrony środowiska na co najmniej 5 lat. |
| System
wcześniejszych emerytur. |
Socjalny i ekonomiczny,
zapewnienie dochodu starszym rolnikom, którzy nie są w stanie przystosować się do nowych warunków, a także zwiększenie rentowności ekonomicznej gospodarstw rolnych poprzez poprawę struktury agrarnej. |
Dla właściciela gosp. rolnego
przechodzącego na wcześniejsza emeryturę i zawieszającego działalność kwota emerytury wynosi max 15 tyś. rocznie a ogółem 150 tyś. w ciągu 15 lat; dla pracownika zatrudnionego w gospodarstwie rolnym i przechodzącego na wcześniejszą emeryturę kwota wynagrodzenia wynosi 3,5 tyś rocznie czyli 35 tyś. na 15 lat. |
Wiek 55-75 lat, praca na
roli przez ostatnie 10 lat, rezygnacja z działalności gospodarczej, rolnik który przejmuje gosp. zobowiązany jest do prowadzenia dział. gosp. przez kolejne 5 lat. |
| Instrumenty | Cele | Forma | Warunki wsparcia |
| Pomoc dla
młodych rolników |
Ułatwienie
zagospodarowania się młodym rolnikom, którzy po raz pierwszy zakładają gospodarstwo rolne, zapobieganie wyludnieniu się wsi. |
Subsydiowanie kredytów,
pokrycie części inwestycji, jednorazowa premia w wysokości do 25 tyś. euro. |
Rolnik nie może
przekraczać 40 roku życia, po raz pierwszy osiedla się w gospodarstwie rolnym, dysponuje odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi. |
| Zalesianie użytków
rolnych-pomoc dla leśnictwa. |
Utrzymanie lub rozwój
ekonomicznych, gospodarczych i społecznych funkcji lasów na obszarach wiejskich. |
Premia za 1 ha zalesienia ziem
wynosi 725 euro dla rolników lub 185 euro na 1 ha dla osoby prywatnej, premia wypłacana jest w ciągu 20 lat, premia przyznana w celu utrzymania lub poprawy stabilności lasów wynosi od 40-120 euro na 1 ha. |
Nakierowanie inwestycji
na zwiększenie walorów gospodarczych, ekonomicznych i społecznych lasów, racjonalizacja zbiorów, przetwórstwo i komercjalizacja produktów leśnych. |
| Wsparcie szkoleń zawodowych. | Podniesienie kwalifikacji
zawodowych rolników i leśników, a także zmianę kwalifikacji zawodowych na pozarolnicze. |
Dofinansowanie szkoleń w
zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych. |
Ukierunkowanie szkoleń
pod kątem bardziej efektywniejszych i ekologicznych sposobów gospodarowania. |
| Wsparcie inwestycji w gospodarstwach
rolnych. |
Wzrost dochodów
rolników, poprawa warunków życia, pracy i produkcji na obszarach wiejskich. |
Kwota pomocy nie powinna
przekraczać 40% wartości inwestycji, a na terenach niekorzystnych 50% wartości inwestycji, maksymalnie pomoc może wynosić 45-55% dla młodych rolników. |
Osiągnięcie jednego z
następujących celów: poprawa i zmiana kierunków produkcji, zmniejszenie kosztów produkcji, poprawa jakości produkcji, ochrona i poprawa środowiska, warunków higieny i norm w dziedzinie dobrostanu zwierząt. |
| Rozwój
przetwórstwa i komercjalizacji produktów rolnych. |
Zwiększenie stopnia
przetwarzania i komercjalizacji produktów rolnych, zwiększenie konkurencyjności gospodarstw. |
Pomoc w regionach celu 1
wynosi 50%, a w pozostałych regionach 40%. |
Wiarygodny rachunek
ekonomiczny efektywności inwestycji oraz spełnienie wymogów ochrony środo., higieny oraz ochrony zwierząt |
| Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Unia Europejska-Przygotowanie Polski do członkostwa, E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec, IKiCHZ, Warszawa 2001; Wspólna Polityka Rolna UE, M. Spychalski, Warszawa 2004; Integracja Europejska, J. Borowiec, K. Wilk, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2005. |
Głównym źródłem finansowania polityki rozwoju obszarów wiejskich jest Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej. Średnioroczne wydatki związane z realizacją tej polityki w latach 2000-2006 wynoszą 4,3-4,37 mld euro.[6] Sekcja Gwarancji Europejskiego Funduszu Gwarancji i Orientacji Rolnej współfinansuje pomoc dla obszarów objętych celem 2 i na całym obszarze Wspólnoty przedsięwzięcia uzupełniające wspólną politykę rolną. Są to następujące działania: wcześniejsza rezygnacja z rolniczej działalności zarobkowej, wspieranie rolnictwa w regionach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, programy środowiskowe, zalesianie użytków rolnych oraz przedsięwzięcia rozwoju obszarów wiejskich realizowane w regionach nie objętych strukturalnym celem 1 i celem 2. Sekcja Orientacji współfinansuje pomoc dla obszarów wiejskich w regionach celu 1.
Udział Wspólnoty w finansowaniu rozwoju obszarów wiejskich jest różny w zależności od inwestycji i od regionu, w którym ta inwestycja ma być zrealizowana. Pomoc nie może przekraczać 50% ogółu podlegających subwencjonowaniu kosztów i nie powinna być mniejsza niż 25% przeznaczonych na ten cel wydatków publicznych na terenach, które nie są obj ęte realizacj ą strukturalnego celu 1 i celu 2. Natomiast przedsięwzięcia rolno-
środowiskowe finansowane są w 75% na terenach objętych strukturalnym celem 1 oraz 50% na pozostałych terenach.[7]
Obecnie prowadzone są prace dotyczące projektu wzmocnienia polityki Unii Europejskiej w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich. Projekt ten zakłada zwiększenie wydatków do 13,7 mld. euro w skali rocznej w latach 2007-2013 oraz poprawę spójności i przejrzystości działań. Projekt zakłada trzy główne cele nowej polityki rozwoju obszarów wiejskich: poprawą konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa, środowisko i gospodarowanie gruntami oraz poprawą poziomu życia i dywersyfikacji, a ponadto projekt przewiduje utworzenie jednolitego instrumentu wydatkowania funduszu, a co za tym idzie zniesienie podziału na Sekcję Gwarancji i Orientacji.
[1] E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec: Unia Europejska-Przygotowanie Polski do członkostwa, IKiCHZ, Warszawa 2001, rozdz.5.
[2] J. Borowiec, K.Wilk : op. cit.
[3] Dyrektywy: 72/ 159/ EWG, 72/160/ EWG, 72/161/EWG
[4] Dyrektywa: 75/268/EWG
[5] E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec: Unia Europejska-Przygotowanie Polski do członkostwa, IKiCHZ, Warszawa 2001, rozdz.5
Borowiec, K. Wilk: Integracja Europejska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2005, rozdz.11. M. Spychalski: Wspólna Polityka Rolna UE, 2004.
[6] J. Borowiec, K. Wilk: op. cit.
[7] E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec, Unia Europejka-Przygotowanie Polski do członkostwa, IKiCHZ, Warszawa 2001, rozdz.5, s.234.
Prezentujemy ofertę prac z zakresu funkcjonowania gospodarki 